Autokorekta i style
Niemniej jednak na etapie prac nad skryptem wiele rzeczy możemy faktycznie zrobić samemu. Zachęcam na przykład do korzystania z funkcjonalności automatycznej korekty, którą posiada większość używanych edytorów. Dzięki temu wyczyścimy tekst z literówek i typowych błędów ortograficznych. W tym celu podczas wprowadzania tekstu do edytora trzeba w menu Narzędzia mieć wybraną opcję Automatyczne sprawdzanie pisowni.
We własnym zakresie powinniśmy także zadbać o oszczędność w używaniu spacji. Nagminny bowiem jest zwyczaj powiększania światła międzywyrazowego przez wstawianie kilku spacji po sobie, dodawanie spacji przed znakami interpunkcyjnymi, a także wprowadzanie tą metodą wcięć akapitowych.
Jeśli mamy w sobie duszę perfekcjonisty, możemy tekst „obstylować”, to znaczy nadać jego stałym fragmentom odpowiedni styl, wybrany z listy gotowców, które posiada edytor. Tym narzędziem możemy oczywiście tworzyć też własne style, ale mnogość propozycji „fabrycznych” wydaje się wystarczająca. Używanie przez nas stylów, choć początkowo żmudne, z czasem ułatwia i przyspiesza naszą pracę, a później będzie bardzo pomocne grafikowi na etapie DTP. Odpowiednie narzędzia znajdziecie w menu Style.
Nie ma natomiast sensu zbytnie skupianie się na drobiazgowym formatowaniu tekstu i jego typografii, gdyż te działania są już domeną procesu łamania publikacji, który przeprowadzamy w odpowiednim programie DTP.
Zakres prac nad tekstem
Błędy ortograficzne to zaledwie ułamek problemu. Teksty przeznaczone do druku powinny być poddane pełnej korekcie językowej i pełnej redakcji stylistycznej. Trzeba sprawdzić stylistykę, gramatykę, fleksję, warstwę logiczną i leksykalną tekstu. Chodzi więc o kompleksowe przygotowanie językowe materiału do druku, a pod lupą redaktora powinna się znaleźć cała struktura i konstrukcja dzieła.
Elementy pracy korektorskiej przeplatają się tutaj z pracami redakcyjnymi, dlatego też we współczesnych systemach pracy nad tekstem coraz częściej stosuje się zasadę wykonywania korekty i redakcji jako jednej usługi. Nie oznacza to oczywiście, że jedna osoba robi wszystko. Zazwyczaj zespoły tym się zajmujące rozdzielają te czynności pomiędzy siebie. Jednak autor, zlecając je osobno, musi mieć świadomość, iż po pierwsze, trudniej znaleźć profesjonalistów do takiej roboty, a po drugie, suma kosztów będzie z pewnością wyższa. Jak już wyżej wspomniałem, nie jest też dobrym pomysłem rezygnowanie z którejś z nich.
Osobnym zagadnieniem jest redakcja stricte merytoryczna, która zazwyczaj wymaga zatrudnienia lub konsultacji eksperta z danej dziedziny, choć osoby zajmujące się regularnie poprawianiem tekstów specjalistycznych, np. medycznych czy też prawniczych, z czasem nabywają wystarczającej wiedzy i umiejętności, by wyłapywać błędy merytoryczne nawet w tzw. tekstach trudnych.
Nie zalecam pod żadnym pozorem, aby ostateczną korektę czy też redakcję wykonywał wyłącznie sam autor. Jeśli nie macie budżetu, aby zlecić tę usługę firmie zewnętrznej, to dobrze się stanie, gdy tekst przeczyta znająca się na rzeczy osoba z grona znajomych. Potrzebny jest bowiem wobec poprawianego tekstu pewien dystans i obiektywizm, którego autor zazwyczaj nie ma , bez względu na posiadaną erudycję, wiedzę czy też wykształcenie.
Korekta komputerowa
Dziś standardem jest dostarczenie tekstu do korekty w pliku *.doc, względnie *.pdf, a wymiana korespondencji pomiędzy redaktorami a autorem odbywa się drogą e-mailową za pośrednictwem odpowiednich notatek i komentarzy wstawianych bezpośrednio do tekstu.
Program Word czy Libre Office Writer posiada tzw. tryb śledzenia zmian, czyli świetne narzędzie do wykonywania korekty, przekazywania odpowiednich informacji autorowi i zatwierdzania przez niego sugerowanych poprawek i zmian w tekście.
Trzeba się liczyć z tym, iż tekst po korekcie może zawierać nawet kilkaset poprawek. Każda z nich wymaga zatwierdzenia przez autora. Pamiętam szok, jaki przeżyłem, otrzymawszy z wydawnictwa pierwsze rozdziały tekstu swojej poprzedniej książki. Kończąc pisanie, byłem całkowicie wyczerpany i nie miałem ochoty nawet patrzeć na swój tekst, a tu wymagano ode mnie, abym zatwierdzał dziesiątki błędów wychwyconych przez korektę.
Na szczęście w trybie śledzenia zmian samo zatwierdzanie poprawek można znacznie usprawnić. Jeśli się ma zaufanie do fachowości pracy korekty, wystarczy we wspomnianym edytorze uruchomić opcję Akceptuj wszystko (menu Edycja/Śledź zmiany/Akceptuj wszystko) i poprawki zostaną automatycznie zatwierdzone. Pozostanie nam jedynie ustosunkować się do komentarzy, w których korekta umieściła uwagi natury ogólnej i zaproponowała do wyboru kilka rozwiązań.
Koszty
Bez względu na zastosowaną technikę korekty ważne jest, aby prace korektorskie i redakcyjne były wykonywane na etapie skryptu, przed złamaniem tekstu w procesie DTP. Miejmy świadomość, iż wycena usług DTP uwzględnia zazwyczaj jedynie możliwość dokonywania kosmetycznych poprawek na złamanym tekście.
Fachowo i dokładnie sprawdzony i poprawiony tekst przed jego złamaniem gwarantuje, iż zlecając usługę DTP, nie narazimy się na dodatkowe koszty pracy grafika, tym bardziej, że zmiany korektorskie i redakcyjne mogą wpłynąć na konieczność przełamywania tekstu, co w wypadku publikacji bogato ilustrowanych jest dość kłopotliwe.
Jednostką obliczeniową dla wyceny prac korektorskich i redakcyjnych jest wspomniany w poprzednim rozdziale arkusz wydawniczy, a końcowa cena profesjonalnej korekty wraz z redakcją uzależniona jest od wielu czynników. Należą do nich:
♦ typ tekstu (beletrystyka, tekst naukowy, tekst medyczny, tekst prawniczy);
♦ jakość tekstu (teksty amatorskie, wymagające poważnych prac redakcyjnych będą wycenione znacznie drożej);
♦ termin realizacji (zazwyczaj proponuje się klientowi kilka trybów pracy: normalny, przyspieszony, ekspresowy i „na wczoraj” — za pośpiech niestety trzeba płacić);
♦ język (teksty obcojęzyczne są zdecydowanie drożej wyceniane. Na przykład prace redakcyjne nad tekstem angielskojęzycznym są nawet czterokrotnie droższe od prac nad tekstem w języku polskim).
Mając to wszystko na uwadze, trudno jest bez zaznajomienia się z pracą podać sztywno cenę. Stosuje się tutaj zasadę, iż klient przed zleceniem usługi przesyła firmie korektorskiej reprezentatywny fragment tekstu. Na jego podstawie firma wstępnie wycenia usługę oraz określa termin realizacji. Po akceptacji tych warunków klient wpłaca należność i przesyła cały tekst.
Zakłada się, iż koszt korekty to połowa kosztów redakcji. W chwili kiedy ten tekst jest pisany (wiosna 2020) rynkowa cena pełnej korekty językowej i redakcji stylistycznej oscyluje wokół 200 zł netto za arkusz wydawniczy.
Co do terminów realizacji jako standard można przyjąć dwa dni pracy nad jednym arkuszem wydawniczym. Przy średniej objętości książki warto więc zarezerwować sobie na ten proces minimum miesiąc. Oczywiście możliwe są terminy przyspieszone, i to nawet bardzo, ale — jak to zwykle bywa — za wszystko trzeba płacić.
Etap korekty i redakcji wykonanej na skrypcie nie jest jedynym momentem, kiedy istnieje możliwości korygowania tekstu, ale przeprowadzenie tutaj korekt w sposób rzetelny i dokładny uchroni nas od znacznie kosztowniejszego ich wprowadzania w etapach późniejszych.
Teoretycznie nawet po wydrukowaniu i oprawieniu książki można wprowadzać poprawki i wymienić felerne strony, ale jasne jest, że koszt takiej usługi jest horrendalnie drogi.
Niemniej jednak przyjęte jest zwyczajowo (i o to należy zadbać w umowie z drukarnią), iż autor (klient), po oddaniu tekstu do druku, powinien mieć jeszcze przynajmniej trzykrotnie możliwość korekty: po złamaniu publikacji w procesie DTP, po wykonaniu impozycji na tzw. ozalidach, czyli wydrukach impozycyjnych, a także „na maszynie”, czyli w trakcie procesu druku.
Znaki korektorskie
Ponieważ technika korekty ręcznej wykonywanej na wydruku, nie odeszła całkiem do lamusa, z szacunku do tradycji, na koniec przywołuję za Polską Normą PN-72/P-55036 „Znaki korektorskie i wykonanie korekty drukarskiej” parę przykładowych znaków korektorskich wraz z opisem sposobu ich używania:
Zamiana lub wstawienie litery w wyrazie, znaku lub cyfry, odwróconej lub uszkodzonej czcionki
Znakiem tym przekreśla się błędnie postawioną, odwróconą lub uszkodzoną literę, cyfrę lub znak, a także literę stojącą przed brakującą literą i po niej. Na marginesie po prawej stronie znaku korektorskiego podaje się litery, na które należy wymienić litery przekreślone.
Zamiana kilku kolejnych liter lub całych wyrazów
Znakiem tym przekreśla się niewłaściwe litery lub wyrazy, a na marginesie podaje się prawidłowe.
Wymiana tekstu w kilku wierszach
Znakiem tym przekreśla się błędny tekst, a na marginesie podaje się tekst właściwy. W przypadku braku miejsca na marginesie właściwy tekst ze znakiem korektorskim należy napisać na górnym lub dolnym marginesie odbitki
Usunięcie zbędnej litery, wyrazów, wierszy i innych elementów drukujących
Znak stawia się z prawej strony znaków wymiany
Wstawienie jednego lub kilku wyrazów
Znak ten stawia się między dwoma wyrazami, a z prawej strony powtórzonego na marginesie znaku pisze się wyraz, który należy wstawić. Przy większym opuszczeniu tekstu podaje się odsyłacz do oryginału, szpalty lub wstawki. W przypadku tym opuszczony tekst w oryginale lub korekcie poprzedniej należy zaznaczyć i dołączyć do korekty
Wstawienie jednego lub kilku wierszy
Znak ten stawia się między dwoma wierszami, a po prawej stronie powtórzonego na marginesie znaku pisze się tekst przeznaczony do wstawienia. Przy większym opuszczeniu tekstu podaje się odsyłacz.
Wstawienie: tabeli, kliszy, wzoru, przypisu (notki)
Znak ten stawia się w miejscu wstawki, podając numer wstawki.
Zamiana miejscami sąsiadujących ze sobą liter lub wyrazów
Połową znaku obejmuje się jedną literę lub grupę liter (wyrazów), a drugą połową – następną literę lub grupę liter wyrazów.
Przeniesienie z jednego wiersza do drugiego części wyrazu lub grupy wyrazów
Przeznaczony do przeniesienia tekst obwodzi się linią, od której prowadzi się strzałkę do miejsca przeniesienia.
Przestawienie wiersza lub grupy sąsiadujących ze sobą wierszy
Przeznaczone do przestawienia wiersze zamyka się z boku klamrą, od której prowadzi się strzałkę do miejsca przestawienia
Przesunięcie lub rozciągnięcie składu do oznaczonego miejsca
Miejsce, od którego należy przesunąć skład, oznacza się linią, opierając na niej strzałkę, lub obrzeżą klamer. Przy trudnej korekcie wzorów matematycznych prawidłowe ustawienie składu lepiej jest oznaczyć na marginesie odbitki
Wyrównanie odstępu między wyrazami lub w wyrazie spacjowanym
Znak stawia się we wszystkich odstępach odbiegających od norm i kilkakrotnie powtarza się na marginesie.
Wykonanie akapitu
Znak stawia się w miejscu, w którym powinno być wykonane wcięcie. Pierwszym znak stosuje się przy korekcie tekstów złożonych pismem łacińskim, a drugi — cyrylicą.
Składanie w ciągu
Końce linii łączą wiersz z końcem poprzedniego wiersza.
Oczywiście znaków korektorskich jest znacznie, znacznie więcej, ale na chochlika drukarskiego i tak nie ma rady….:)
Z chochlikowym pozdrowieniem
Andrzej Gołąb
Powyższy tekst jest fragmentem pierwszego tomu »Praktycznego Poradnika Poligraficznego«, wydanego w kwietniu br. nakładem wydawnictwa „Helion“. Książka jest dostępna w księgarni HELION, oraz w większości księgarń internetowych i stacjonarnych. Zachęcam do lektury.
Praktyczny poradnik poligraficzny. Procesy,
Helion, Gliwice 2021.
Format: B5
Stron: 344
Oprawa: zintegrowana
Zgłoś naruszenie/Błąd
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS