UM Zgierz: Targowiska w Zgierzu – historia i współczesność

15 lipca 2023 roku mija 238 lat od daty potwierdzenia “miasteczku Zgierz” przywileju dawnych jarmarków przez, miłościwie wówczas panującego, Stanisława Augusta Poniatowskiego, ostatniego króla Polski (1785 rok). Wbrew pozorom było to bardzo ważne wydarzenie w dziejach Zgierza: te miasta, które wśród innych królewskich przywilejów miały możliwość organizowania targów, należały do najważniejszych ośrodków swoich czasów.

W średniowieczu, gdy osady stanowiły własność królów i książąt, poważnym źródłem dochodu koronowanych głów były opłaty, pobierane od kupców za przewóz towarów przez miasto.To dlatego prawa miejskie nadawano głównie osadom na szlakach handlowych, a Zgierz w roku 1504, pod koniec panowania Aleksandra Jagiellończyka, po raz pierwszy (według znanych źródeł) otrzymał prawo cotygodniowego urządzania targów, a trzy razy w roku – jarmarków.

Nie trzeba dodawać, że taki akt prawny w znaczącym stopniu wpłynąć musiał zarówno na dobrobyt tutejszych mieszkańców, jak i na wzrost prestiżu Zgierza wśród okolicznych miejscowości. Niemal trzysta lat później Król Stanisław zgodził się nawet na pomnożenie, do sześciu razy w roku, liczby urządzanych jarmarków zgierskich. Dlatego też odnowienie królewskiego przywileju w XVIII-tym wieku musimy odnotować jako kluczowe wydarzenie, wręcz kamień milowy w rozwoju gospodarczym ówczesnego miasta.

Miasto Tkaczy – czasy Nowego Rynku

Targi i jarmarki odbywały się wówczas na rynku, w miejscu którego dziś znajduje się Plac Jana Pawła II, przez lata zwany Starym Rynkiem. Miejsce tworzyło centrum wytyczonej w średniowieczu osady, ale jego rola zmniejszyła się, gdy do Zgierza, od początku wieku dziewiętnastego, napływać zaczęli tekstylni rzemieślnicy. Powstanie Nowego Miasta, jako osady tkaczy, w założeniu stanowić mającej centrum rodzącego się ośrodka przemysłu włókienniczego, dało początek kolejnej lokalizacji zgierskiego targowiska, nie wyłączając dotychczasowej. Ale życie społeczne z wolna zaczęło przenosić się na Nowy Rynek, w miejscu dzisiejszego Placu Kilińskiego.

Jak pisał Maciej Rubacha (“Zgierz – Moja Przestrzeń”, nr 3/2022):

“Zgierz miał dwa rynki, które dla rozróżnienia zaczęto nazywać zgodnie z ich historycznym rodowodem. Nowy Rynek był wielkim placem, na który zjeżdżali dostawcy z okolicy. Sprzedawano tam warzywa, zboże i inne produkty, których potrzebowali tkacze i inni rzemieślnicy zajęci pracą przy swoich warsztatach. Co ciekawe, obok kwitł handel na wielką, międzynarodową skalę. W budynku Jana Fryderyka Zacherta dobijano targu na wielkie dostawy do carskiej Rosji warte setki tysięcy rubli. Budynki te oraz fabryka, która do nich przylegała, nadal stoją przy placu Jana Kilińskiego, z tym, że dziś jest tam szkoła.”

Wiek dwudziesty i czasy współczesne targowiska w Zgierzu

Na początku dwudziestego stulecia obie lokalizacje tracić zaczęły swój handlowy charakter – w końcu zlikwidowano tam targowiska, wymieniono nawierzchnię. W przypadku Nowego Rynku, który był już wówczas centrum komunikacyjnym Zgierza z doprowadzoną linią tramwajową, nastąpiło to w roku 1919. W tym samym mniej więcej czasie przestrzeń handlową utworzono po raz pierwszy na placu przy ul. Aleksandrowskiej – dzisiejsze Targowisko Miejskie – a miasto w dwudziestoleciu międzywojennym przeżywać zaczęło okres kolejnego rozkwitu. Z monografii “Zgierz. Dzieje miasta do 1988 roku”:

W myśl rozporządzenia wojewody łódzkiego z 9 XI 1925 r. w Zgierzu odbywały się jarmarki we wtorki po 15 każdego miesiąca, zaś targi co wtorek i piątek. W styczniu 1933 r. terminy jarmarków uległy przesunięciu z wtorku na środę, również po 15 każdego miesiąca, dnie targowe natomiast zostały niezmienione. Stan taki utrzymał się do 1939 r. (por. str. 257).

Gospodarcze prosperity zostało brutalnie przerwane wraz z nadejściem II wojny światowej, a następnie wstrzymane latami ekonomicznego zastoju w PRL-u. Dopiero od roku 1990, wraz z odradzającą się ideą samorządu lokalnego, zadania związane z prowadzeniem działalności targowej przejęły gminy. W Zgierzu początkowo targowisko miejskie wydzierżawiono, po czym od 1996 r. administrowanie targowiskiem przy ul. Aleksandrowskiej powierzono Miejskiemu Przedsiębiorstwu Gospodarki Komunalnej Spółka z o.o.. W tym okresie nastąpiła gruntowna modernizacja terenów targowych, wytyczono drogi dojazdowe, ciągi handlowe oraz utwardzono nawierzchnię.

Środki zewnętrzne wspierają modernizację targowiska

Urząd Miasta Zgierza dokonywał stopniowej modernizacji tradycyjnego miejsca targów w oparciu o środki z własnego budżetu. W roku 2018 po raz pierwszy udało się pozyskać dużą sumę, bo milion złotych, ze źródła zewnętrznego: podpisano w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Łódzkiego umowę na dofinansowanie prac remontowych wokół targowiska z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020. Ostatnim chronologicznie przedsięwzięciem w wykorzystaniem środków tej transzy była w 2021 roku inwestycja pod nazwą: “Poprawa jakości funkcjonowania Targowiska Miejskiego w Zgierzu”.

W ramach tego zadania wykonano rozbudowę systemu kanalizacji deszczowej, zbierającego wody opadowe z dachów wiat i powierzchni utwardzonej. Zamontowane też zostały szlabany wjazdowe z pełnym oprogramowaniem elektronicznym. Inwestycja kosztowała w sumie 107 475,00 zł, przy dofinansowaniu zewnętrznym w wysokości 60 130,00 zł. Dzięki zastosowanym rozwiązaniom teren targowiska zabezpieczony został w godzinach nocnych, a system odprowadzający wodę deszczową znacznie poprawił komfort pracy wystawców.

Znaczenie targowisk w miastach utrzymało się przez stulecia, a dziś – dzięki stale prowadzonym modernizacjom – Targowisko Miejskie przy ul. Aleksandrowskiej w Zgierzu staje się miejscem coraz bardziej przyjaznym dla odwiedzających je osób. Można więc powiedzieć, że choć zmiany cywilizacyjne następują w gigantycznym tempie, idea swobodnej wymiany handlowej w miastach pozostaje niezagrożona, również dzięki istnieniu i rozwijaniu się targowisk. Można cieszyć się, że zgierzanie dobrze korzystają u siebie ze spuścizny historycznej, a dziś mają dobre warunki, by drobny handel rozkwitał dalej bez przeszkód.