Wielu rodziców szuka odpowiedzi na pytanie, jak budować relację z nastolatkiem, od czego zacząć i czy nie jest już za późno, żeby taką relację naprawić. O wskazówkach dla rodziców rozmawiamy z Sebastianem Walasem, psychologiem dzieci i młodzieży z Centrum CBT.
Relację z dzieckiem powinno się budować od zawsze, ale każdy rodzic, jeśli ma świadomość, że wcześniej komunikacji z dzieckiem brakowało i chce to zmienić, może ją wzmocnić, poprawić lub nawet odbudować. Od czego zacząć? Od podstaw.
Punktem wyjścia będzie zastanowienie się, jak w obecnej chwili wygląda relacja na linii rodzic-nastolatek. Czy komunikacja jest inna niż kilka lat temu? A może mimo okresu dojrzewania nastolatek wciąż jest traktowany, jak dziecko, za które rodzic chce podejmować decyzje?
Bunt nastolatka jest trudniejszy dla samego nastolatka niż rodzica
Nastolatek to już nie dziecko, ale jeszcze nie dorosły
Warto zastanowić się, w jaki sposób sami chcielibyśmy być traktowani przez partnera, przyjaciółkę, czy kolegów z pracy i rozważyć podejście do nastolatka bardziej partnerskie. Tutaj należy podkreślić, że nastolatek oczywiście jeszcze nie jest dorosłym, ale jest w procesie stawania się tym dorosłym i potrzebuje poczucia, że rodzic widzi w nim już nie tylko dziecko, ale osobę, która nabywa odpowiedzialność, która potrzebuje coraz więcej autonomii. Chodzi tu o pewną współpracę na zasadzie zadawania pytań, co nastolatek w danym temacie myśli. Wspólne ustalanie planu działania, dyskutowanie, słuchanie drugiej strony, czy negocjowanie, w przypadku, gdy są konfliktowe kwestie.
To ważne, aby unikać prowadzenia rozmowy jak z dzieckiem, czyli nie patrzyć z góry na nastolatka, nie mówić jak ma coś zrobić, jak ma być, natomiast warto pozwolić nastolatkowi uczestniczyć w podejmowaniu wspólnych decyzji.
Kiedy stawiać granice nastolatkowi?
Dobrze jest mieć świadomość, że nie chodzi o to, żeby w tej partnerskiej relacji na wszystko pozwalać. Partnerska relacja, to nie relacja kumpelska. Gdzie wyznaczać granice?
Warto wspierać niezależność nastolatka i mieć na uwadze to, że on w tym czasie się bardzo dużo się uczy, ale też niektórych rzeczy po prostu musi się nauczyć na swoich błędach. Jednak troska o zdrowie i życie nastolatka zawsze powinna być na pierwszym miejscu.
Przykładowo, jeśli nasze piętnastoletnie dziecko chce wyjechać ze znajomymi za granicę na wakacje, to warto się zastanowić, czy to jest odpowiedni wiek na taki wyjazd. Warto się kierować tym, żeby te działania i decyzje były w interesie dziecka, żeby pozwolić mu uczyć się nowych rzeczy i nawet popełniać błędy, ale żeby dbać o to, żeby nie stała mu się też jakaś krzywda.
Bunt nastolatka – jak sobie z nim radzić? 3 wskazówki dla rodziców
Jak rozmawiać z nastolatkiem?
Wielu rodziców po całym dniu pyta nastolatka „Jak tam w szkole?” i w odpowiedzi słyszy „Dobrze”. Po takiej wymianie może już nie być dalszego ciągu konwersacji lub wręcz może nastąpić wyrzut ze strony rodziców „A nie możesz powiedzieć czegoś więcej? Czy to takie trudne?”.
Jak więc pytać, żeby nastolatek chciał odpowiedzieć? Przede wszystkim warto być trochę bardziej konkretnym w pytaniach, zainteresować się tym, co dla nastolatka jest ważne, co jest w jego sferze zainteresowań. Jak to zrobić w praktyce? Można odnieść się do tego, co wiemy o szkole, zapytać konkretnie o jakiś przedmiot, sprawdzian albo o jakiegoś kolegę, koleżankę, żeby to były takie pytania, na które rzeczywiście nastolatek będzie w stanie odpowiedzieć coś więcej, niż po prostu „Okej, w porządku”. Warto zadawać pytania możliwie jak najbardziej otwarte, które dają pole do wymiany zdań.
Bez czasu razem nie da się zbudować relacji
Dobrze jest wiedzieć, że choć dobra materialne z pewnością mogą dostarczyć chwilowej radości i rozrywki, to najcenniejszym, co rodzic może podarować dziecku, niezależnie od wieku, jest obecność i uwaga. W budowaniu trwałych i zdrowych relacji z dziećmi chodzi przede wszystkim o zaangażowanie emocjonalne.
Dlatego kluczowe będzie spędzanie czasu razem. Żyjemy w pędzie między pracą i obowiązkami i domem, dlatego warto sobie wyznaczyć, np. konkretny czas w tygodniu, po to, żeby te kilka godzin spędzić razem z nastolatkiem. To może być wspólny wyjazd, wyjście, ale równie dobrze wspólne przygotowanie obiadu, wspólny posiłek, po prostu pobycie razem, obejrzenie filmu i rozmowa o nim, wymienienie się opiniami. Doskonałym pomysłem są także planszówki, czy gra komputerowa, w które można zagrać razem. Chodzi o spędzenie czasu razem i wcale nie muszą to być długie i poważne rozmowy, a wymiana doświadczeń, rozmowa o codziennych sprawach, to jest tak naprawdę podstawa do budowania partnerskiej relacji z nastolatkiem. I warto pamiętać, że budowanie relacji z nastolatkiem to proces, który wymaga czasu, cierpliwości i zaangażowania.
Rozmowa z nastolatkiem o problemach – o czym pamiętać?
Jeśli nastolatek będzie czuł się bezpiecznie w relacji z rodzicem, z większym prawdopodobieństwem podzieli się swoimi trudnościami, problemami czy obawami, gdy tylko zajdzie taka potrzeba, a to z kolei może być kluczowe w sytuacjach, gdy nastolatek będzie potrzebował pomocy.
Czy dzieci z ADHD mają obniżoną samoocenę? Jak być wsparciem
O czym pamiętać podczas trudnej rozmowy? Po pierwsze należy zadbać o czas i miejsce. Warto zacząć od zadania sobie kilku pytań. Czy nie jest się przypadkiem w zbyt silnych emocjach, żeby teraz o tym rozmawiać? Czy w tej chwili będzie przestrzeń na dyskusję, czy wysłuchanie tego, co nastolatek ma na ten temat do powiedzenia?
Emocji, które się pojawiają nie można kontrolować, ale można kontrolować naszą reakcję, więc jeśli temat jest wyjątkowo trudny, to warto pamiętać, żeby dać sobie czas na to, aby przetrawić daną informację, żeby później mieć przestrzeń na rozmowę o tym. Bardzo ważne jest, aby o trudnych rzeczach rozmawiać w możliwy, spokojny sposób. I nie chodzi o to, żeby puszczać przewinienia płazem. Nastolatek musi nauczyć się, że są granice, że są pewne reguły życia społecznego, których musi przestrzegać, natomiast warto o tym rozmawiać w sposób spokojny, otwarty.
Jeśli chodzi o miejsce, to dobrze, aby nie było to w szkole, czy pod szkołą, szczególnie przy znajomych nastolatka, czy gdzieś na ulicy, gdzie warunki nie sprzyjają spokojnej rozmowie. Optymalnym miejscem będzie dom. Warto pamiętać, aby w tym czasie być wolnym od obowiązków domowych, wyłączyć laptopa i zaangażować się w rozmowę.
Drugą ważną kwestią jest otwartość. Chodzi o próbę zrozumienia nastolatka, jego perspektywy. Warto dopytać dlaczego tak się wydarzyło, dlaczego tak się zachował? Jakie są tego powody? Choć rodzic może mieć pewną teorię, to nie musi ona wyjaśniać tego, jak to wyglądało z perspektywy nastolatka i dobrze jest wziąć to pod uwagę. Czego unikać? Nadinterpretacji, jeśli pojawią się jakiekolwiek wątpliwości, np. co do przebiegu sytuacji, zawsze można o to dopytać. Nie należy niczego zakładać z góry. Poza tym warto powstrzymać się od oceniania, krytykowania. I znowu – nie chodzi tu o pobłażanie, czy puszczenia czegoś mimo uszu. Jeśli zachowanie było niebezpieczne, nieodpowiedzialne, to równie ważne jest wypunktowanie tego, ale należy wystrzegać się słów, takich jak „Bo Ty zawsze/bo Ty nigdy”.
Generalizowanie i uogólnianie zwykle nie jest zgodne z prawdą, a może być bardzo krzywdzące. Gdy rodzic chce zwrócić na coś uwagę, warto używać komunikatu „Ja”, czyli np. „Poczułem się w taki i taki sposób, kiedy się dowiedziałem o tym, ponieważ…” i dobrze jest wyjaśnić, dlaczego akurat ta sytuacja rodzica zezłościła, zaniepokoiła. Następnie warto opowiedzieć o swoich oczekiwaniach na przyszłość.
Bardzo ważnym aspektem jest danie nastolatkowi przestrzeni na to, aby mogło się wytłumaczyć, opowiedzieć o swoich odczuciach, o tym, jak to wyglądało z jego perspektywy. Rodzic powinien wysłuchać tego z otwartością, bez oceniania, krytykowania samego nastolatka.
Dbanie o pełną zrozumienia i akceptacji komunikację po pewnym czasie zaprocentuje. Nastolatek będzie rodzica darzył większym zaufaniem, gdy zobaczy, że traktuje go po partnersku, nie ocenia, nie szuka winy w nim, tylko stara się zrozumieć sytuację. A to bardzo istotne, szczególnie wtedy, gdy wydarzy się coś złego.
Jakie są najczęstsze objawy ADHD?
Udzielanie niechciany rad
Gdy nastolatek przyjdzie o czymś powiedzieć, to warto pamiętać, że nie jest to zaproszenie do udzielania rad, chyba, że wyraźnie o to poprosi. Podobnie jest w relacjach koleżeńskich, często ktoś chce po prostu się podzielić swoimi odczuciami w związku z zaistniałą sytuację, wcale nie oczekując rad, natomiast nam włącza się chęć radzenia, co powinien zrobić. Zanim udzielimy rady zapytajmy, czy ta rada jest w ogóle potrzebna. Warto mieć świadomość, że czasem druga osoba chce po prostu usłyszeć „jestem przy Tobie, zawsze będę”, a nie „zrób tak i tak”. Dobrze, żeby nastolatek usłyszał, że rodzic będzie tu w razie czego, żeby go wspomóc. Wracamy do tego, że nastolatek uczy się na własnych błędach. Jeśli rodzic będzie rozwiązywał za niego problemy nie będzie miał na to szansy. Co więcej jako osoba dorosła również nie będzie w stanie samodzielnie radzić sobie z trudnymi sytuacjami, bo będzie bardziej zależna od rodziców, partnera czy znajomych.
Rodzic jest wzorcem do naśladowania
Dziecko uczy się radzić ze swoimi emocjami, czy z trudnymi sytuacjami przede wszystkim obserwując rodziców będąc w wieku nastoletnim. Jako dziecko ma już pewien bagaż, bo już od kilkunastu lat rodziców obserwuje, natomiast nigdy nie jest też za późno na zmianę. Co więc zrobić, jeśli nastolatek nauczył się niekorzystnych dla niego sposobów radzenia sobie z trudnościami psychicznymi, emocjonalnymi?
Jeśli rodzic to zauważa, to warto poddać refleksji sposób, w jaki jako rodzic mówi się o emocjach, jak te emocje się okazuje i zastanowić się, czy niektóre zachowania dziecka nie przypominają tych, z którymi sam się zmaga. Jeśli okaże się, że właśnie tak jest można spróbować to naprawić, reagować w inny sposób, ale czasem może być to trudne nie mając odpowiednich narzędzi, dlatego warto wtedy skorzystać ze wsparcia psychologa.
Podczas takiego spotkania psycholog podpowie, czym warto się zainteresować, co zmienić lub jeśli to będzie koniecznie może także zarekomendować psychoterapię.
Jak wspierać zdrowie psychiczne nastolatka?
Bardzo ważne jest uważne słuchanie, otwartość i obserwacja. Chodzi o obserwację na zasadzie zwracania uwagi na sygnały, a nie kontrolowanie, czy sprawdzanie, co nastolatek robi, z kim się spotyka, co ogląda w Internecie, bo takie działania sprawią prawdopodobnie, że nastolatek będzie starał się chronić swoją prywatność. A to może doprowadzić do tego, że przyjmie taką postawę obronną i zamknie się przed rodzicami. Warto się subtelnie zainteresować życiem nastolatka, czyli dopytywać się o to co lubi, co mu się podoba, w takiej naturalnej rozmowie, żeby poznać jego świat, zainteresowania.
Natomiast oprócz tego, warto po prostu obserwować, czy nie ma jakichś takich nagłych zmian w zachowaniu dziecka, które mogą nas zaniepokoić, np. jeśli nastolatek zaczyna nagle być bardziej drażliwy, pojawia się trudna do wyjaśnienia złość, to może być sygnał, że coś jest nie tak. Często u nastolatków jednym z objawów depresji, w odróżnieniu do osób dorosłych, jest drażliwość, nerwowość.
Nie zawsze to musi być od razu depresja, ale może być to związane z jakimś stresem, z tym, że dużo się u nastolatka dzieje, więc to, że nastolatek nagle wydaje się bardziej złośliwy, coś od burknie, odkrzyknie, to nie musi znaczyć, że on jest teraz przeciwko rodzicowi, że się po prostu buntuje dla samego buntu, a po prostu może przeżywać jakiś cięższy okres i wyładowywać swoje trudne emocje w tej relacji z rodzicami.
To co powinno zaniepokoić, to takie nagłe unikanie szkoły, wyjść. Szczególnie jeśli dotychczas nastolatek cały czas normalnie wychodził, zawsze chodził do szkoły, spotykał się po szkole ze znajomymi. Chodził na jakieś zajęcia dodatkowe, a nagle zaczyna tego unikać, lub ze szkoły przychodzi informacja o licznych nieobecnościach. Kolejnym zachowaniem, które może wskazywać, że coś jest nie tak, to gdy nastolatek zgłasza coraz częściej, że coś go boli, że niezbyt dobrze się czuje, albo że np. ma jakiś, mało ważny dzień w szkole i że wolałoby zostać. W takiej sytuacji warto udać się na wizytę do lekarza pierwszego kontaktu i zweryfikować, ale dobrze jest mieć świadomość, że to mogą być reakcje związane po prostu ze stresem czy z silnymi emocjami.
Dlatego taka obserwacja i reagowanie, zadawanie subtelnych pytania, tworzenie atmosfery pełnej zrozumienia i akceptacji, to zachowania wspierające rozwój emocjonalny nastolatka, które mogą albo zmniejszyć ryzyko wystąpienia jakichś problemów ze zdrowiem psychicznym, albo przynajmniej jeśli one już się zaczną, to wyłapać je na takim wczesnym etapie.
Bycie nastolatkiem jest trudne ze względu na wiele zmian, jakie zachodzą w organizmie, czy sferze emocjonalnej, dlatego rodzic powinien szczególnie pamiętać o tym, aby mieć dla nastolatka akceptację. A także mieć świadomość, że pewne zachowania to nie są zachowania wymierzone w rodzica, tylko reakcje na to, co się dzieje we wnętrzu nastolatka, czy też na jakieś stresujące sytuacje z jego otoczenia. Bez wątpienia nie jest łatwo wspierać nastolatka, który chociażby reaguje złością, czy takim zamknięciem się, czasami bardzo dosłownym, czyli po prostu przebywa w pokoju z zamkniętymi drzwiami i nie chce rozmawiać. Warto po prostu zapewniać wtedy nastolatka o tym, że jesteśmy dla niego. O tym, że zawsze będzie miał wsparcie ze strony rodzica.
—
Materiał partnerski z Centrum CBT
Źródła:
Centrum CBT, cbt.pl
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS