Nasze Miasto: Częstochowa: grób miał być przeznaczony do likwidacji. Okazało się, że spoczywa tam weteranka Powstania Warszawskiego

Grób Romany Zdziarskiej-Rewskiej znajduje się na cmentarzu św. Rocha w Częstochowie (sektor 71, rząd 2, nr grobu 30). Uroczystość oznaczenia go plakietką „grób weterana” została zorganizowana w ramach obchodów 78. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego. Nad całością czuwał Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach wraz z Urzędem Miasta Częstochowa. Nie byłoby to jednak możliwe, gdyby nie Fundacja Wolności i Rozwoju Społecznego. – Odnalezienie tego grobu, to czysty przypadek. Po pierwszym listopada w zeszłym roku, przyszedł do mnie syn pochowanego obok mogiły Romany Zdziarskiej-Rewskiej Leonarda Marszewskiego, Rafał, prywatnie mój kolega – wspomina Łukasz Noszczyński, wiceprezesa zarządu Fundacji. – Powiedział, że obok grobu jego ojca, znajduje się grób kobiety walczącej w Armii Krajowej i odznaczonej Srebrnym Krzyżem Orderu Virtuti Militari. Była na nim tabliczka, że jest on przeznaczony do likwidacji. Postanowiliśmy, więc coś z tym zrobić. Przekazałem sprawę do Przemysława Onoszka, prezesa naszej Fundacji, wymieniliśmy emaile z zarządcą cmentarza, zorganizowaliśmy zbiórkę, opłaciliśmy miejsce pochówku i wykupiliśmy je – opowiada Łukasz Noszczyński.

Następnym krokiem było skierowanie pisma do Instytutu Pamięci Narodowej o wpisanie grobu na listę grobów weteranów. Tak też się stało. Specjalna tabliczka na mogile Romany Zdziarskiej-Rewskiej została zamontowana 1 sierpnia w ramach obchodów 78. rocznicy wybuchu powstania warszawskiego. W uroczystościach związanych z tym wydarzeniem wzięli udział senator Wojciech Konieczny, a także przedstawiciele władz samorządowych z zastępcą prezydenta Częstochowy Ryszardem Stefaniakiem na czele, ks. Stanisław Rospondek, przedstawiciele Fundacji Wolności i Rozwoju Społecznego, a także przedstawicieli Instytutu Pamięci Narodowej. – Od 2019 roku Instytut Pamięci Narodowej oznacza groby plakietą “GRÓB WETERANA WALK O NIEPODLEGŁOŚĆ POLSKI”. To symbol przypominający odwiedzającym polskie cmentarze, że wśród pochowanych, znajdują się bohaterowie naszej historii, którzy zapłacili bardzo wysoką cenę za odzyskanie przez Polskę niepodległości – mówi Andrzej Sznajder, dyrektor IPN w Katowicach. – Do tej pory na terenie województwa śląskiego zamontowano już kilkadziesiąt tego rodzaju plakietek. Równocześnie znakujemy groby powstańców śląskich – dodaje. Wkrótce być może uda się też odrestaurować pomnik Romany Zdziarskiej-Rewskiej.

Śp. strz. Romana Zdziarska-Rewska urodziła się 25 sierpnia 1925 r. w Hrubieszowie Lubelskim. W 1939 r. wstąpiła do tajnego harcerskiego zastępu „Turów”, a następnie działała w drużynie nr 8 „Knieje”. Natomiast w 1940 r. działała w ramach Związku Waliki Zbrojnej, gdzie pełniła funkcję łączniczki na terenie Żoliborza. W 1942 r. wstąpiła do Armii Krajowej i została przydzielona do plutonu łączności dowództwa żoliborskiego. Podczas powstania warszawskiego pełniła funkcję łączniczki dowództwa okręgu warszawskiego z dowódcą obwodu żoliborskiego. W czasie powstania była pięciokrotnie ranna. W 1945 r. przebywała w Grodzisku Mazowieckim, a po wyzwoleniu wróciła do Warszawy. Została odznaczona m.in. Krzyżem Partyzanckim (1959 r.), Warszawskim Krzyżem Powstańczym (1983 r.), Srebrnym Krzyżem Harcerskim z mieczami oraz Srebrnym Krzyżem Orderu Virtuti Militari V kl. Zmarła 19 sierpnia 1999 r. w Częstochowie. Jak weteranka związana z Warszawą trafiła do naszego miasta? Ten wątek będzie dopiero badany przez historyków.