W roku 2023 mija pięćdziesiąt lat od założenia parafii Najświętszej Maryi Panny, której proboszczem jest obecnie ks. Sławomir Rydz. Z tej okazji przypominamy postacie poprzednich proboszczów tej parafii oraz najważniejsze wydarzenia historyczne minionego pięćdziesięciolecia.
DOMINIKANIE W ŻNINIE
W miejscu, gdzie dziś stoi kościół Najświętszej Maryi Panny, przez wieki stał kościół pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela, należący do zakonu dominikanów oraz klasztor. Został on ufundowany przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Janisława w 1338 roku. Wiedzę na ten temat zawdzięczamy przekazowi Jana Długosza, zawartemu w dziele Vitae Episcoporum Polonie z 1476 roku (sam dokument fundacyjny nie zachował się). Sprowadzając dominikanów do Żnina Janisławowi zapewne przyświecał cel, jakim było nauczanie i ewangelizacja miasta i jego okolic.
Gotycka świątynia żnińskich dominikanów była budowlą solidną ale skromną – nie posiadała wieży, miała jednoprzestrzenną nawę i prostokątne prezbiterium. Do kościoła przylegały ustawione w czworobok budynki klasztorne.
Dominikanie, jako zakon kaznodziejski, prowadzili w Żninie szkołę klasztorną, która w XV-XVI wieku, w czasach swej świetności, była znana i ceniona w całej polskiej prowincji zakonu. Stanowiła też centrum kulturalne ówczesnego Żnina.
Upadek klasztoru i kościoła wiąże się z zarządzoną przez władze pruskie, które po pierwszym rozbiorze Polski zajęły Żnin, sekularyzacją dóbr kościelnych. Na podstawie zachowanej statystyki departamentu bydgoskiego z 1812 roku wiemy, że w tym czasie w Żninie był klasztor dominikański, lecz był on opuszczony; prawdopodobnie z powodu złego stanu i groźby zawalenia, gdyż od dawna budynek nie był remontowany. Postępowanie kasacyjne żnińskiego zakonu objęło lata 1817-1825. Kościół zburzono w latach 1820-1821, natomiast rozbiórka klasztoru trwała do 1839 roku.
Na początku lat dziewięćdziesiątych ukazała się publikacja Żnińscy Dominikanie, autorstwa Andrzeja Hoffmanna, prezesa Żnińskiego Towarzystwa Kulturalnego, przedstawiająca historię Konwentu Dominikańskiego w Żninie.
KOŚCIÓŁ PROTESTANCKI
Teren, na którym stał klasztor i kościół otrzymała gmina ewangelicka, w 1839 roku wybudowano tu zbór, natomiast w 1909 w tym miejscu stanęła nowa, okazała świątynia ewangelicka. Po wyzwoleniu Żnina na początku 1945 roku kościół przeszedł w ręce katolików. Oto co na ten temat mówi rękopis, jaki zabezpieczony w butelce umieszczono na kościelnej wieży:
“Roku pańskiego 1945, w miesiącu styczniu okupanci niemieccy opuszczają Żnin, uciekając w popłochu przed wojskami armii rosyjskiej i polskiej. Gdy biało-czerwone sztandary zawisły nad Żninem, a Orzeł Biały znowu roztoczył opiekuńcze skrzydła nad udręczoną ziemią pałucką, której stolicą jest miasto Żnin, kościół protestancki oddany został kościołowi katolickiemu. Poświęcenia świątyni dokonał ksiądz proboszcz Adam Kołaczkowski, proboszcz żniński.
Ponieważ na szczycie wieży tegoż kościoła nie było krzyża lecz czteroramienna głowica – której ramiona w kształcie koguta rozchodziły się na cztery strony świata, postanowiono zburzyć ten znak herezji protestanckiej, w miejsce głowicy wciągnięto Znak Wiary i Zbawienia, wielki żelazny krzyż.
Krzyż ten projektował i fundował pan Tadeusz Krawlicz, komisarz Urzędu Ziemskiego w Żninie. Ponieważ były olbrzymie trudności w związku z umieszczeniem tegoż krzyża na wieży kościoła poprotestanckiego, najszczęśliwszym okazał się projekt mistrza blacharskiego pana Romualda Derecha ze Żnina, który projekt swój zrealizował i umieścił na szczycie wieży kościelnej, za co mu się należy uznanie.
Ku wiecznej rzeczy pamiątce spisano w Żninie, w dniu 25 października Roku Pańskiego 1945.”
Odpis powyższego dokumentu został sporządzony w lutym 1975 roku, gdy po złamaniu przez wichurę krzyża na wieży, dokonywano jego naprawy.
Dzisiejszy kościół Najświętszej Marii Panny w latach trzydziestych był kościołem ewangelickim. Na szczycie wieży widoczny krzyż, któty tak nie spodobał się po wojnie. Pocztówka wydana przez Żnińskie Zakłady Wydawnicze Alfreda Krzyckiego.
Protestancka świątynia w latach 1945-1966 pełniła funkcję tzw. kościoła szkolnego i przynależała do parafii św. Floriana. W 1966 roku na mocy dekretu księdza Stefana kardynała Wyszyńskiego, ówczesnego arcybiskupa gnieźnieńskiego i Prymasa Polski, powstał tu ośrodek duszpasterski pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny Królowej Polski, którego administratorem został ksiądz Benedykt Domek. Ośrodek pełnił funkcje parafii, nie był jednak uznawany przez państwo jako podmiot prawny.
Z HISTORII PARAFII NMP KP W ŻNINIE
Parafia Najświętszej Marii Panny Królowej Polski w Żninie utworzona została dekretem Prymasa Tysiąclecia z dnia 6 sierpnia 1973 roku. Pierwszym proboszczem został ksiądz Benedykt Domek. Kapłan w 1975 roku zmarł i probostwo objął ksiądz Władysław Dopierała.
Najważniejszym wydarzeniem w życiu parafii w pierwszych latach istnienia było nawiedzenie jej przez kopię obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej w ramach wielkiej peregrynacji Cudownego Obrazu. Nawiedzenie parafii miało miejsce w dniach 18-19 marca 1979 roku.
Najważniejszym wydarzeniem w życiu parafii w pierwszych latach istnienia było nawiedzenie jej przez kopię obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej w ramach wielkiej peregrynacji Cudownego Obrazu. Nawiedzenie parafii miało miejsce w dniach 18-19 marca 1979 roku.
Od 1 września 1979 roku funkcję proboszcza sprawował ksiądz Jan Tadych. Młoda parafia w tym okresie nie posiadała Domu Parafialnego, a proboszcz mieszkał w trzypokojowym mieszkaniu komunalnym, w domu przy ulicy Śniadeckich nad bankiem PKO. Księża wikariusze zajmowali mieszkanie przy ulicy Podmurnej, które za zgodą Kurii Metropolitalnej było wynajmowane od prywatnego właściciela. Przy takim stanie rzeczy koniecznością stało się wybudowanie plebanii. Projekt jej budowy zatwierdzony został 16 listopada 1979 roku przez Kurię Metropolitalną, a 4 czerwca następnego roku udzielono pozwolenia na budowę plebanii.
Budowa Domu Parafialnego, w którym to budynku znajdują się też mieszkania kapłanów, trwała do 1984 roku. W międzyczasie, od 1 lipca 1982 roku, probostwo objął ksiądz Jan Janik.
Poświęcenie Domu Parafialnego, którego dokonał sam ksiądz kardynał Józef Glemp – Arcybiskup Gnieźnieński i Prymas Polski w niedzielę Chrystusa Króla 1984 roku, było wielką uroczystością. Sumę odprawianą przez prymasa uświetnił swym śpiewem Chór Moniuszko, którego dyrygentem był w owym czasie Marian Leśniewski. Przyjazd prymasa Józefa Glempa do Żnina był doniosłym wydarzeniem dla stolicy Pałuk.
CZASY SOLIDARNOŚCI
Po powstaniu NSZZ Solidarność, proboszczowie Jan Tadych i później Jan Janik, a także inni związani z parafią księża, ze zrozumieniem i sympatią odnieśli się do nowego, niepodległościowego ruchu społecznego. W Domu Parafialnym odbywała się część spotkań działającego przy żnińskim liceum koła Solidarności, przyjeżdżał tu z wykładami prowadzonymi dla członków koła ksiądz profesor Stanisław Grzechowiak. Na piętrze wieży odbyło się co najmniej jedno spotkanie działacza podziemia ze Żnina z emisariuszem z Nakła.
W kościele NMP Królowej Polski 3 maja i 11 listopada sprawowane też były msze święte za ojczyznę, w których uczestniczyli działacze żnińskiej Solidarności, którą w podziemiu kierował Andrzej Wybrański. Po mszach działacze składali kwiaty pod pomnikiem Walki i Męczeństwa przy ulicy Kościuszki.
KAPŁAN Z PAŁUK RODEM
Ważną osobą w życiu parafii NMP Królowej Polski był ksiądz kanonik Kazimierz Warda, który po przejściu na emeryturę, w latach osiemdziesiątych zamieszkał w parafii jako rezydent. Kapłan pochodził z Gogółkowa, był absolwentem przedwojennego gimnazjum w Żninie; w czasie wojny zmuszony był do przerwania studiów w seminarium duchownym z powodu jego zamknięcia i pracował na żnińskiej kolei wąskotorowej. Po święceniach kapłańskich w 1946 roku ksiądz Kazimierz Warda pracował w wielu miejscowościach archidiecezji gnieźnieńskiej, ukończył też studia katechetyczne na KUL-u i przez pewien czas wykładał katechetykę w Seminarium Duchownym w Gnieźnie. Ostatnim miejscem, gdzie kapłan przed przejściem na emeryturę pełnił funkcję proboszcza, była bydgoska fara. Ksiądz kanonik Kazimierz Warda, mimo podeszłego wieku i emerytury, włączał się w życie parafii mariackiej, między innymi przygotowując dzieci do wcześniejszej komunii świętej. 2 czerwca 1996 roku ceniony przez wszystkich kapłan obchodził Złoty Jubileusz Kapłaństwa. Ksiądz kanonik, który do końca życia pozostawał czynny jako duszpasterz, zmarł 15 czerwca 2001 roku i pochowany został na żnińskim cmentarzu. W pamięci parafian i współpracowników zapisał się jako człowiek wielkiego formatu, bardzo pracowity, ale jednocześnie z dużym dystansem do rzeczywistości i poczuciem humoru; mimo osiągniętych zaszczytów (bycie proboszczem bydgoskiej fary, obecnie konkatedry, wiązało się z dużym prestiżem), był człowiekiem bardzo zwyczajnym, gotowym do służenia swoim czasem i pomocą każdemu.
W trzydziestolecie parafii NMP Królowej Polski posługę duszpasterską pełnił ksiądz proboszcz Stanisław Talaczyński oraz dwóch wikarych: ksiądz Piotr Orzechowski i ksiądz Hubert Nowak. Organistami są: Marian Kurdykowski i Paweł Kiraga.
Spośród parafian wyrosły też osoby konsekrowane: ksiądz Piotr Wegner święcenia kapłańskie otrzymał 6 czerwca 1981 roku; mszę prymicyjną odprawił w kościele NMP Królowej Polski, a Anna Rus – siostra Franciszkanka Misjonarka Maryi 10 września 2000 roku w tutejszym kościele w obecności prowincjonalnej zgromadzenia złożyła śluby zakonne wieczyste.
ŻYCIE PARAFII W 2003 ROKU
Przez wiele lat przy parafii działało Stowarzyszenie Rodzin Katolickich, które obecnie związane jest ze żnińską farą. W 1993 roku przy parafii z inicjatywy Mieczysława Siewkowskiego zawiązało się żnińskie koło Ruchu Kultury Chrześcijańskiej Odrodzenie, które w roku 2003 liczyło 16 aktywnych członków. Prezesem koła był wtedy Stanisław Woźny, a opiekę duszpasterską nad nim sprawował ksiądz Hubert Nowak. Odrodzenie co roku jesienią organizowało w Żninie Dni Kultury Chrześcijańskiej, w roku 2001 w Żninie odbył się walny zjazd członków Odrodzenia z całej Polski. Przy parafii NMP Królowej Polski w roku 2003 działało od lat Poradnictwo Rodzinne, które prowadziła Natalia Balcerzak.
1 lipca 2001 roku administratorem parafii NMP Królowej Polski został mianowany ksiądz Stanisław Talaczyński, który pod koniec listopada 2001 roku na mocy dekretu ks. arcybiskupa Henryka Muszyńskiego objął funkcję proboszcza. Nowy proboszcz rozpoczął remont kościoła, a także przebudowę Domu Parafialnego.
Z inicjatywy księdza proboszcza pod koniec 2002 roku w parafii zawiązała się grupa charytatywna dla niesienia pomocy osobom starszym, chorym i samotnym. W lutym 2003 roku działalność rozpoczęła także świetlica parafialna, w której odbywają się popołudniowe zajęcia dla dzieci. Ksiądz proboszcz powołał też do życia chór dziewczęcy, który prowadzi organista Paweł Kiraga.
Ksiądz Hubert Nowak był w tym czasie animatorem cotygodniowych spotkań dla młodzieży w Domu Parafialnym, które odbywały się pod hasłem ŻYWY DOM i połączone z modlitwą służą kształtowaniu w młodych ludziach chrześcijańskiej wrażliwości duchowej.
Parafia NMP Królowej Polski stanowi też pałuckie centrum, z którego wyruszają pielgrzymki na Jasną Górę. Od 2001 roku oficjalnie Grupa Biało-Czerwona Pałucka Archidiecezjalnej Pieszej Pielgrzymki Gnieźnieńskiej przypisana została do żnińskiej parafii; jej przewodnikiem w roku 2003 był ksiądz Hubert. Drugi z wikariuszy, ksiądz Piotr Orzechowski prowadził w 2003 roku do Częstochowy Pielgrzymkę Promienistą.
Najcenniejszym zabytkiem kościoła Najświętszej Marii Panny Królowej Polski jest pochodzący z drugiej połowy XVII wieku obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem Jezus, zwanej Matką Bożą Gankową. Obraz ten niegdyś wisiał w krużganku klasztoru ojców dominikanów. Ocalały podczas rozbiórki klasztoru obraz przez lata znajdował się w kościele św. Floriana. Czczony przez wiernych wizerunek Matki Bożej Gankowej, który w czasie remontu kościoła w 2002 roku został wyniesiony ze świątyni, powrócił do niej w uroczystej procesji w nocy z drugiego na trzeciego maja 2003 roku, którą poprzedziła inscenizacja przemarszu Świętych Dominikańskich z rynku do kościoła.
KULT BŁOGOSŁAWIONEJ PAŁUCZANKI
Żnińska parafia NMP Królowej Polski stała się propagatorem kultu na naszym terenie pierwszej błogosławionej Pałuczanki Matki Marii Karłowskiej – założycielki Zgromadzenia Sióstr Pasterek, którą papież Jan Paweł II beatyfikował 6 czerwca 1997 roku. Doniosłym wydarzeniem była pierwsza oficjalna msza święta w intencji rychłej kanonizacji Marii Karłowskiej, która odbyła się w kościele NMP Królowej Polski 13 grudnia 2002 roku. We mszy świętej wzięły udział Siostry Pasterki z Jabłonowa Pomorskiego oraz bardzo wielu wiernych, także spoza parafii, którzy mieli okazję uczcić relikwie Błogosławionej. Msza święta poprzedziła otwarcie w Muzeum Ziemi Pałuckiej wystawy poświęconej Marii Karłowskiej, której inicjatorem była parafia NMP Królowej Polski.
REMONT KOŚCIOŁA
Gruntowna renowacja kościoła trwała od 2001 roku i zakończyła się w 2009 roku. Jak mówił Pałukom ks. Stanisław Talaczyński, “świątynia od posadzki po sufit i od kruchty po prezbiterium, zyskała nowy blask”. Znikły boazerie w stylu lat siedemdziesiątych, z filarów zdrapano beżową farbę olejną, na płycinach balustrady chóru i na białych ścianach pojawiły się malowidła. Zachowano intarsje autorstwa Edmunda Kapłońskiego, przedstawiające drogę krzyżową.
10 stycznia 2010 roku, w setną rocznicę wzniesienia świątyni, kościół Najświętszej Marii Panny Królowej Polski został konsekrowany przez prymasa Polski, arcybiskupa Henryka Muszyńskiego. Konsekracji wcześniej nie było; po wojnie kapłan poświęcił mury kościoła wodą święconą, a ołtarz, który służył wcześniej do odprawiania mszy był tymczasowy. Kościół po renowacji zyskał stały ołtarz.
Nowa stylistyka wnętrza została zaprojektowana i wykonana przez Pracownię Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki Solida Lim z Torunia, a bydgoska delegatura Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków zgłosiła inwestycję do nagrody “Modernizacja Roku 2009” (w 13 kategoriach zgłoszono 800 prac). 26 sierpnia 2010 roku parafia mariacka w Żninie została laureatem XIV edycji tego ogólnopolskiego konkursu w kategorii obiekty sakralne, a ks. Stanisław Talaczyński na Zamku Królewskim w Warszawie odebrał pamiątkową statuetkę.
W numerze 35/2010 pisaliśmy w Pałukach: “Tytuł dla żnińskiej parafii został przyznany za restaurację wnętrza kościoła i pieczołowite odtworzenie pierwotnego wyglądu protestanckiego zboru, umiejętnie zaadaptowanego do potrzeb kultu katolickiej wspólnoty. Według przewodniczącego komisji konkursowej prof. Lecha Zimowskiego na specjalną uwagę zasługuje odtworzenie dekoracji malarskich (ludowe wzory pałuckie) na emporach w obrębie płycin oraz rzeźbień na słupach podtrzymujących empory.
RELIKWIE JANA PAWŁA II
W maju 2012 roku, w pierwszą rocznicę wyniesienia Jana Pawła II na ołtarze, do kościoła pw. Najświętszej Marii Panny Królowej Polski w Żninie zostały wniesione relikwie pierwszego stopnia – włos świętego (wówczas jeszcze błogosławionego) Jana Pawła II. Relikwie zostały wyeksponowane w klęczniku przed ołtarzem św. Gianny w południowej nawie świątyni. Są to trzecie posiadane przez parafię relikwie. Wcześniej kościół otrzymał relikwie bł. Mariusza Skrzypczaka i św. Gianny Beretty Molla.
W 2013 roku, w czterdziestą rocznicę powstania parafii, Dom Parafialny został przyozdobiony muralem, upamiętniającym żnińskich Dominikanów. Ksiądz Stanisław Talaczyński w 2016 roku zakończył posługę w Żninie, a na jego miejsce przyszedł ks. Sławomir Rydz. Ale to już współczesność, a nie historia.
Marta Złotnicka, Pałuki nr 582 (15/2003), uzupełnienia: Dominik Księski, lipiec 2023
Tekst drukowany w “Pałukach” doczekał się sprostowań ze strony rodziny dra Andrzeja Hoffmanna, które w powyższej wersji tekstu zostały uwzględnione. Tekst oryginalny można przeczytać w archiwum naszego portalu:
Na dominikańskim fundamencie – 30 lat parafii Najświętszej Marii Panny w Żninie
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS