W 450 gminach w Polsce nie ma żadnego psychologa szkolnego

– W wielu gminach, w wielu powiatach, które są oddalone od dużych aglomeracji, zidentyfikowaliśmy to samo zjawisko jak w przypadku nauczycieli i nauczycielek przedmiotowców. Wtedy mówiliśmy o nauczycielach i nauczycielkach “objazdowych” – teraz tak dzieje się z psychologami – tłumaczy Dominik Kuc, członek Rady Fundacji GrowSPACE Poland.

– Poszczególne braki najbardziej odbijają się w województwie podkarpackim, gdzie łącznie w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych tych braków jest ponad 40 proc., a gdybyśmy wzięli tylko szkoły podstawowe, te braki przekraczają 50 proc. Czyli tak naprawdę fizycznie mamy więcej wakatów niż mamy etatów. Oznacza to zapaść takiej pomocy – stwierdza Dominik Kuc.

“Na 1000 osób nieletnich na podkarpaciu przypada 1 psychiatra. W ponad 40 gminach na podkarpaciu nie ma psychologa w ani jednej szkole. To jest ¼ województwa” – dodaje Mateusz Trzaska, członek Fundacji GrowSPACE Poland.

– W szkołach psychologom i psycholożką proponowana jest minimalna pensja, czyli ponad 3000 zł. W placówkach medycznych taka minimalna oferta to jest 5700 zł. I jak taki psycholog ma do wyboru takie zarobki bądź takie, to nie trudno domyślić się, gdzie będzie wysyłać swoje CV – mówi Kinga Gajewska, posłanka Platformy Obywatelskiej.

– I gdybym na przykład chciała pójść do szkoły jako psycholog z 17 latami doświadczenia w szpitalu, to nie mogę tego zrobić. Druga sprawa jest taka, że można by w różny sposób wesprzeć to, żeby na jeden etat psychologa nie przypadło 785 dzieci. Na przykład gminy mogłyby zatrudniać psychologów tak, jak w centrach interwencji kryzysowej, czyli wyjąć ich spod karty nauczyciela – tłumaczy Agata Młynarczyk – Burek.

– Psycholog w pokoju nauczycielskim nie wzbudza w uczniach zaufania, ponieważ psycholog to jest instytucja. Jeżeli mają być to tylko zadania psychoprofilaktyczne i psychoedukacyjne – nie ma sprawy. Ale jeżeli psycholog staje się odbiorcą bardzo trudnych informacji o stanie zdrowia dziecka, on jest też zobligowany tajemnicą zawodową. Tutaj nie ma rozstrzygnięcia, co psycholog na bazie szkoły może przekazywać nauczycielom na bazie konkretnego dziecka, ponieważ my jako psychologowie jesteśmy dosyć słabo chronieni – mówi Jadwiga Łuczak – Wawrzyniak, wiceprzewodnicząca Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.

– Psycholodzy zgłaszają, że teraz praktycznie robią na wszystkich etatach – za polonistę, za anglistę, za panią ze świetlicy. Jesteśmy popychadłami, bo nie jesteśmy dydaktykami, nam się daje zastępstwa, a wszystko robimy w swoim czasie – tłumaczy Patrycja Orłowska, psycholożka szkolna.

– My mamy cały czas Polskę silosową – trochę dyskutujemy z obszaru edukacji, trochę z obszaru ochrony zdrowia. Nie ma takiego myślenia horyzontalnego. Powinniśmy uciec od traktowania tego silosowo, powinniśmy wiedzieć, czego chcemy. Zbudować system, bo dzisiaj nie ma systemu wsparcia. Nie ma takiego prostego mechanizmu, drogi od – do. Intuicyjnie rodzice, czasami zainteresowana młodzież, trafiają w różne miejsca, ale to jest intuicyjne, przypadkowe. Nie ma takiego prostego schematu działania – wskazuje Marek Wójcik, pełnomocnik do spraw legislacyjnych zarządu Związku Miast Polskich.

– Tylko w ostatnim roku szkolnym wydano setki zgód na zatrudnienie osób, które nie są magistrami psychologii, na stanowisko psychologa szkolnego. I to nie zawsze chodzi o studenta psychologii czy o psychologa klinicznego, który nie ma przygotowania pedagogicznego. Tutaj chodzi o osoby po studiach administracji, które są po rocznej szkole podyplomowej “psychologia zarządzania” – podkreśla Patrycja Orłowska.

– Dla mnie rola psychologa i pedagoga w szkole to takie współdziałanie i koordynacja tych obszarów, żeby np. w szkole była nie jedna godzina wychowawcza, a dwie, ale jedną z tych godzin prowadził psycholog albo pedagog. Bo to jest źródło profilaktyki i edukacji, rozwiązywania problemów i większego myślenia nie o chorobach psychicznych i zagrożeniach, tylko o zdrowiu psychicznym – co robić, żeby się wzmacniać – mówi Janusz Heitzman, pełnomocnik ds. psychiatrii sądowej przy Ministrze Zdrowia.

W 2019 r. wprowadziliśmy nowy model ochrony zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży. Podstawowym założeniem reformy jest deinstytucjonalizacja, czyli ułatwienie dostępu do pomocy poza szpitalem i wcześniejsze otoczenie opieką potrzebujących.

Działają już 403 ośrodki środowiskowej opieki psychologicznej i psychoterapeutycznej dla dzieci i młodzieży. Planowaliśmy, że do tej liczby dojdziemy dopiero w roku 2030, więc udało nam się zorganizować gęstą sieć pomocy na I poziomie dużo wcześniej.