Niedokończone wspomnienia o obozie cygańskim

78 lat temu, 2 sierpnia 1944 roku, Niemcy zlikwidowali obóz cygański w Birkenau. Łącznie w KL Auschwitz II-Birkenau zginęło około 20.000 Romów.

Tadeusz Joachimowski, rocznik 1908, nie zdążył przed śmiercią ukończyć swych wspomnień z obozowych przeżyć. Oznaczono go w KL Auschwitz numerem 3720. Najpierw był pisarzem (Schreiberem) w obozie macierzystym w Oświęcimiu, a następnie od wiosny 1943 roku pisarzem w obozie cygańskim w Birkenau, którego całkowita zagłada nastąpiła siedemdziesiąt dziewięć lat temu, w dniu 2 sierpnia 1944 roku. Łącznie w KL Auschwitz II-Birkenau zginęło około dwadzieścia tysięcy Romów.

Joachimowski aktywnie działał w konspiracji wojskowej więźniów, której twórcą był rotmistrz Witold Pilecki. W lipcu 1944 roku, wraz z dwoma współwięźniami Polakami – Ireneuszem Pietrzykiem i Henrykiem Porębskim, ukrył w ziemi wyniesione z kancelarii obozowej księgi ewidencyjne Romów.

Zakopano je w obozie cygańskim obok baraku nr 31. Zawinięte były w ubranie i włożone do wiadra. Odkopane zostały w jego obecności w styczniu 1949 roku i są przechowywane w zbiorach archiwalnych muzeum Auschwitz-Birkenau. W 1993 roku opublikowano je drukiem jako „Księga Pamięci. Cyganie w obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau”.

Przytaczam fragment wspomnień Tadeusza Joachimowskiego, w którym napisał:

„Pierwszych Cyganów przywieziono do obozu w Brzezince w końcu lutego 1943 roku. Do osiedlenia przeznaczono im bagnisty teren oznaczony na planach jako odcinek BIIe. (…) W tym czasie związany byłem z grupą Rawicza – Dziamy – Gilewicza – Lisowskiego i Bilińskiego (oficerowie z konspiracji wojskowej rtm. Witolda Pileckiego – przyp. aut.). Poprzednio często kontaktowałem się również z socjalistą Stanisławem Dębskim-Dubois. Kontakty te wskazywały, że moja obecność na tym terenie jest konieczna, ponieważ przy każdym wyjściu z obozu macierzystego mogłem zebrać masę cennych informacji i wiadomości. (…) Postarałem się o zgodę Rapportschreibera Diestla na przeniesienie mnie do Brzezinki, do czego już przekonywali mnie wcześniej Dziama, Gilewicz i Biliński”.

Niedokończone wspomnienia Tadeusza Joachimowskiego, których kopię posiadam, liczące około dwieście stron rękopisu, nie zostały dotychczas opublikowane, chociaż zawierają wiele nowych danych odnośnie tragicznej historii obozu romskiego w KL Auschwitz II-Birkenau.